Cykl „Aktywne Czytanie ROZMOWY”, czyli pogaduchy o tym, co dzieje się w świecie literatury i książek dla dzieci. Tym razem goszczę redaktorkę naczelną Magazynu Świerszczyk, Małgorzatą Węgrzecką.

Jej wiedza, sposób opowiadania o Świerszczyku, widoczna na każdym kroku miłość do edukacji i języka, to jest złoto. Konkrety i jeszcze raz konkrety naszpikowane ciekawostkami.

Pretekstem do naszego spotkania, a właściwie pretekstami są:

• zerknięcie do świerczykowej historii,
• pokazanie, jak zmienił się, uwspółcześnił magazyn, jednocześnie zachowując wiele z tradycji,
• przedstawienie całej rodziny Świerszczyka, bo teraz to nie tylko ten magazyn główny.

Magazyn Świerszczyk i jego rodzina

• Magazyn Świerszczyk (ukazuje się od 1945 roku)
• Świerszczyk Reporter (prawdziwe zdjęcia zwierząt i przyrody)
• Świerszczyk Labirynty
• Świerszczyk Krzyżówki
• Świerszczyk Znajdź różnicę

Aktywne Czytanie ROZMOWY

Podczas tej rozmowy pokazujemy wszystkie Świerszczyki. Przygotujcie się na masę wiedzy i konkretów. Jestem pewna, że wielu osobom wyrwie się takie trochę sentymentalne „ach”. Mnie się wyrwało kilka razy. 🙂

Dzień dobry. Dziś w cyklu Rozmowy Aktywne Czytanie będzie fantastyczny temat i fantastyczny gość. Będziemy rozmawiać o czasopiśmie Świerszczyk, które pewnie każdy zna albo chociaż kojarzy. Gościem jest pani Małgorzata Węgrzecka, redaktorka naczelna Świerszczyka.

Dzień dobry.

Bardzo dziękuję, że się pani zgodziła na tę rozmowę. Tak sobie myślę, że Świerszczyk wszyscy znamy i kojarzymy ze swojego dzieciństwa, a nawet jeśli ktoś ma dzieci, to też pewnie to czasopismo pojawia się w domu. Chciałabym dzisiaj porozmawiać z panią z jednej strony o historii czasopisma, która jest bardzo bogata, a z drugiej o takim współczesnym spojrzeniu na czasopismo. Może zacznijmy od tej historii, która – jak doczytałam – zaczyna się w roku 1945, czy to prawda?

To prawda. I ciężko mówić, że wtedy trwała wojna, bo teraz też trwa, natomiast rzeczywiście 1 maja 1945 ukazał się pierwszy numer Świerszczyka. Z samym powstaniem czasopisma wiąże się niezwykła historia. Wielu wspaniałych literatów, grafików pomyślało, że trzeba jakoś pomóc dzieciom, ponieważ zawierucha wojenna zabrała ze sobą podręczniki i książki.

Trzeba było w jakiś sposób tę lukę zapełnić, pomóc dzieciom w nauce czytania i dać im jakieś narzędzie do tego, żeby mogły czytać i bawić się. Ale to nie było tylko czasopismo dla dzieci. W tym czasie wśród dorosłych było bardzo wiele osób, które nie potrafiły czytać. Dlatego Świerszczyk był narzędziem nie tylko dla dzieci, ale i dla dorosłych, właśnie do nauki czytania. Ta tradycja wciąż trwa, bo teraz Świerszczyk ukazuje się w wydawnictwie edukacyjnym, więc ta edukacja ciągle jest nam droga i dla nas ważna. 

Świerszczyk magazyn dla dzieci

To niesamowite, co pani mówi. Nie przyszło mi do głowy, że Świerszczyk to było czasopismo nie tylko dla dzieci. Faktycznie wielu dorosłych mogło się uczyć z niego czytać. Porozmawiajmy o początkach. Kto był pierwszym redaktorem czy redaktorką naczelną? Jaka jest historia powstania czasopisma?

Samą nazwę Świerszczyk wymyśliła Ewa Szelburg-Zarembina, to ta pani od Idzie niebo ciemną nocą, ma w fartuszku pełno gwiazd. Pewnie każdy z nas pamięta ten wiersz. Nazwa czasopisma jest urocza, ale z naszej współczesnej perspektywy, kiedy tak dużo wiemy o logopedii i o tym, w jaki sposób radzą sobie dzieci z językiem, to pewnie prostsza nazwa byłaby lepsza.

Pierwszą redaktorką naczelną była Wanda Grodzieńska, natomiast pierwszą okładkę namalował Jan Marcin Szancer, jedno z największych nazwisk polskiej ilustracji. Winietę, czyli tytuł, zrobił inny słynny grafik – Eryk Lipiński. Zebrało się grono naprawdę wybitnych ludzi po to, żeby dla dzieci i dla dorosłych stworzyć coś absolutnie wyjątkowego. I już od dziesięcioleci czasopismo tworzą wielkie nazwiska.

Na naszej stronie internetowej jest zakładka Historia: tam jest wypisanych kilkadziesiąt nazwisk słynnych autorów i grafików, którzy współtworzyli przez lata czasopismo. Mamy szczęście, że współpracują z nami znakomite osoby i literacko, i graficznie. Nie znam nikogo, kto nie chciałby z nami współpracować.

Świerszczyk to przede wszystkim magazyn literacki, więc ważne jest słowo odmieniane przez wszystkie przypadki. Słowo jest dla nas najważniejsze. Staramy się dopieszczać te treści i dbamy o to, by pisały dla nas osoby, które potrafią pisać dla dzieci. Bo jak powiedział Julian Tuwim: dla dzieci pisze się tak samo jak dla dorosłych, tylko trudniej. Trzeba wiedzieć, że nie wystarczy ułożyć jakiś prosty rym i będzie dobrze. Trzeba sporo rzeczy wiedzieć, zanim człowiek usiądzie do komputera i stworzy pierwszy dziecięcy tekst czy rysunek. 

Wróćmy do tej nazwy – dzisiaj pewnie wymyślając taką nazwę, zastanowilibyśmy się nad tym aspektem logopedycznym. A z drugiej strony też nie idźmy na łatwiznę, bo jest cudowne, że Świerszczyk nie zmienił swojej nazwy. Również w innych tytułach z rodziny Śwerszczyka jest to słowo. Trzymanie się tej tradycji jest właśnie ogromną siłą i to, że tak wiele wspaniałych postaci ze świata literatury dziecięcej chce z wami współpracować. Stawiacie na jakość i możemy być spokojni jako rodzice, że wiemy, co dostajemy, kupując Świerszczyk.

To prawda. Tradycja jest dla nas bardzo ważna. Jedna z tych wartości, które dzeciom warto przekazać. Warto wiedzieć, kim byliśmy, bo dzięki temu w przyszłości będziemy mogli świadomie zbudować siebie. Jak pisał Adam Asnyk: Nie burzmy przeszłości ołtarzy, choćbyśmy mieli doskonalsze wznieść. 

Świerszczyk to czasopismo, które chce pokazać różne wartości, jak dobroć, przyjaźń, empatia, sprawiedliwość, kwestia obowiązków. To jest ten tradycyjny wymiar czasopisma. Nie tylko proponujemy dzieciom zabawę, ale od strony dydaktycznej i psychologicznej dzieci są przez nas edukowane. Oczywiście w formie zabaw i literackich tekstów, bo idąc dalej tropem tradycji: podtrzymujemy te znane i cenione sposoby na przekazanie dzieciom wiedzy – właśnie za pośrednictwem zwierząt.

Ta ezopowa nuta ciągle gdzieś pobrzmiewa. Przez to, że dzieci mogą się utożasamiać z bohaterami naszych historii, mogą pomyśleć sobie „może w szkole było podobnie, może moi koledzy zachowują się podobnie”, tak jak to było w przypadku Świerszczyka Bajetana, i dzięki temu mogą się czegoś nauczyć. Dodatkowo pod każdym tekstem zamieszczone są pytania interaktywne, po to by dzieci mogły przemyśleć temat, zastanowić się nad ważnymi kwestiami poruszanymi w tekście. 

Tak jak pani powiedziała, rodzice mogą być spokojni o jakość, biorąc do ręki czasopismo. Wiele razy wyszło nam w badaniach, że rodzice mogą dać dziecku Świerszczyk, nie martwiąc się, że znajdą tam treści, których dziecko się boi, które mogą być kontrowersyjne. U nas takie rzeczy się nie zdarzają, bo chcemy tłumaczyć ten świat, który jest. Kontrowersje zostawiamy dorosłym.

To dorośli potrafią biegać, dzieci na razie potrafią chodzić. Próbujemy tłumaczyć podstawy świata, podstawy relacji międzyludzkich, tego, w jaki sposób nawiązywać przyjaźnie, co w nich jest ważne, jak powinni zachowywać się przyjaciele. Na tym polega wychowywanie. Chcemy uczestniczyć razem z rodzicami w procesie wychowania i chcemy przekazać takie treści, które z naszego punktu widzenia są wartościowe. 

Świetnie to pani powiedziała. Podoba mi się to zdanie, że dzieci na razie potrafią tylko chodzić. Świerszczyk edukuje i mówi ogólnie o tych wartościach, które pani wymieniała. Ale nie robi tego w sposób, który dzisiaj jest częsty: dziś dzieci są zbombardowane informacjami, gadżetami, nakazami, a to właśnie małe kroki budują w małym i dużym człowieku spokój.

A jaki macie sposób na zachowanie tradycji z jednej strony, a wprowadzenie nowoczesności z drugiej?

Jeśli chodzi o uwspółcześnienie czasopisma, to przede wszystkim odnosimy się do aktualnych tematów, np. w sierpniowym numerze będzie genialny tekst o baśniach pana Wojtka Widłaka i w nim jest mowa o tym, jak powinniśmy współpracować, jak razem tworzyć jedność i nie ulegać podszeptom pewnego czarnego kruka, który przyleciał do naszej baśniowej krainy. Więcej nie zdradzę. 

I tak jest z każdym numerem. Marcowy numer jest dźwiękowy, bo przyroda zaczyna rozbrzmiewać dźwiękami, a kwietniowe wydanie to oczywiście wiosna i święta. Ale traktujemy to po swojemu: w kwietniowym numerze mamy wierszowany wywiad z wiosną – gorąco polecam.

Numer majowy będzie poświęcony sztuce i wszystkim jej dziedzinom. Znajdą tam państwo nie tylko literaturę, ale grafikę i muzykę. Wszystko trochę po wariacku potraktowane, bo chcieliśmy pokazać dzieciom nie tylko te tradycyjne aspekty dotyczące całego świata sztuki, ale też mnóstwo współczesnych odniesień. Kotek Mamrotek zauważył, że „sztuka przez duże S chętnie połyka stres”. Chcemy pokazać, że tworzenie to nie jest tylko np. malowanie, za tym malowaniem idzie mnóstwo wspaniałych rzeczy. Wypowiadanie się językiem sztuki pomaga się odstresować, uwolnić swoje ciało od niepotrzebnych napięć. 

Czerwcowy numer będzie o tańcu, to wydanie realizujemy z Narodowym Instytutem Muzyki i Tańca. W tym numerze mowa będzie nie tylko o menuetach i innych dawnych tańcach, ale mnóstwo o hip-hopie, o break-dance i wiele innych treści aktualnych, bo wiemy, że dzieciaki takie tańce tańczą. Staramy się nadążać za tematami, które są dla dzieci atrakcyjne i przedstawiać je w jak najbardziej atrakcyjny sposób. 

Z drugiej jednak strony podtrzymujemy tradycję w sposobie pokazywania tych treści. Chodzi o layout Świerszczyka, czyli sposób prezentacji treści na stronach. Każda rozkładówka jest poświęcona innemu ilustratorowi – poza Wielkim Czytaniem, gdzie jeden ilustrator ma do dyspozycji 6 stron. I to jest nietypowe, jeśli chodzi o czasopisma dla dzieci, bo zwykle taka gazeta realizuje jeden wzór graficzny, który się powiela na rożnych stronach.

Zrezygnowaliśmy z tego po to, żeby Świerszczyk był taką minigalerią sztuki. Zależy nam na tym, żeby pokazać różne style: tradycyjne akwarele, ilustracje komputerowe, ale i kolaże, wyszywanki i wyklejanki. W kwietniowym numerze wiersz jest ilustrowany obrazkami z włóczki zrobionymi przez Anię Salamon. Chodzi o to, żeby dzieci zobaczyły różnorodność, bo dzięki temu się rozwijają, są mądrzejsze i ich wyobraźnia eksploduje. 

W taki sposób łączymy tradycję z nowoczesnością. Robimy to także poprzez nowoczesne środki komunikacji: Facebook, Instagram. Mamy też strefę internetową dla prenumeratorów i tam są dodatkowe treści dla dzieci. Kluczowe jest jednak to, co się dzieje w papierowym wydaniu. 

Cudownie pani opowiada o tym czasopiśmie. Właśnie na tym mi zależało, żeby pokazać ten Świerszczyk tak od środka, od redakcyjnej strony i żeby opowiedziała o nim osoba, która zna pismo od podszewki. Chciałam pokazać pismo rodzicom, którzy kojarzą Świerszczyk, ale myślą o nim jak o kolejnym czasopiśmie. A waszą wartością jest właśnie ta różnorodność: ilustracji, grafik, autorów. 

Proszę teraz opowiedzieć o prenumeracie czasopisma, bo to też jest niezwykłe.

Zaprenumerowany numer przyjdzie na konkretny adres, ale zaadresowany na imię i nazwisko dziecka, co jest dla dzieci bardzo ważne. Wystarczy wejść na naszą stronę internetową, znaleźć koszyk zakupów i zamówić wybraną przez siebie prenumeratę.

Mamy w ofercie zwykłą prenumeratę, premium, czyli z dostępem do strefy internetowej, może być też łączona prenumerata z innym czasopismem z naszej rodziny. Ważne, by przy zamawianiu wpisać imię i nazwisko dziecka – wiemy z badań, jak dużą radość sprawia dzieciom otrzymanie własnej przesyłki. To dla nich ogromna niespodzianka i wiemy, że czekają na kolejny numer, który dotrze do ich domu. 

Zdajemy sobie sprawę z tego, że na półkach z prasą dziecięcą jest cała masa czasopism, które przyciągają uwagę najmłodszych, przede wszystkim gadżetami. Ale znamy też mnóstwo dzieci, które początkowo były nieprzekonane do naszego czasopisma, ale kiedy wzięły do ręki Świerszczyk i zaczęły się w niego wgłębiać, po prostu wsiąkły. I jestem spokojna o to, że tak będzie z każdym.

Chodzi tylko o to, żeby doprowadzić do poznania czasopisma. Gwarantuję nie tylko porcję wiedzy, ale i ogrom radości i śmiechu w trakcie lektury. Zwłaszcza że literatura u nas to nie tylko opowiadania, jak Bajetan Hops czy Wielkie Czytanie, ale literatura pełni dla nas funkcję usługową. Na przykład w Zwariowanych literach wierszyk pomaga znaleźć litery, które są na ilustracji. 

Muszę jeszcze wrócić do tej edukacyjnej roli Świerszczyka. Mamy rubrykę, która pomaga na samym początku nauki czytania, nazywa się Małe czytanie. Tam omawiamy te litery, które dzieciom sprawiają najwięcej trudności, czyli sz, cz, rz, ż, ó. Zastąpiliśmy te litery i dwuznaki obrazkami, co ułatwia ogromnie naukę płynnego czytania. 

A wracając do prenumeraty, nie jest to skomplikowany proces. Wystarczy kliknąć „kup” i wybrać opcję interesującą dla Państwa. 

To genialny pomysł, żeby zamówić prenumeratę na dziecko, tym bardziej że dzieci rzadko mają okazję dostać własną przesyłkę – listów już nikt nie pisze. Z drugiej strony kiedy dziecko dostanie własną przesyłkę, to staje się ona dla niego ważniejsza. Przejdźmy do kolejnych czasopism z rodziny Świerszczyka.

Jakie macie tytuły?

Zaczęliśmy od Krzyżowek. Wydało nam się to najprostsze. Z badań wynikało, że dzieci bardzo lubią krzyżowki, a nie mogliśmy powiększyć objętości podstawowego wydania Świerszczyka, które ma 52 strony. Dlatego powstał pomysł na osobne wydanie tematyczne. Trzy lata temu pojawił się kwartalnik Krzyżowki.

Świerszczyk Krzyżówki

Tam są łamigłówki, rebusy, krzyżówki. Warto pamiętać, że samo rozwiązywanie krzyżówek nie tylko rozwija myślenie skojarzeniowe, ale też uczy pracy ręką – czynność wpisywania literek w okienka pomaga w nauce pisania, koncentracji, która jest bardzo ważna w naszym przebodźcowanym świecie. Jeśli dziecko dostaje coś interesującego, to przykuwa jego uwagę. Jeśli przykuwa uwagę, to bardziej się koncentruje. A dzięki treningowi koncentracji będzie sobie lepiej radziło w szkole.

Świerszczyk Reporter

Powstał z naszej miłości do natury. Jest arcypoważną gazetą dla młodych przyrodników, prezentuje wiadomości sprawdzone przez wielu ekspertów z dziedziny biologii i przyrody. Co ważne, magazyn zawiera prawdziwe zdjęcia przyrody.

W magazynie Świerszczyk Reporter są też aktywności, które mają dziecko zabawić, nauczyć logicznego myślenia i wspierać rozwój wyobraźni. Jest mnóstwo humoru, zabawnych komentarzy, na ostatniej stronie jest Chichotnik i prześmieszny wiersz Ewy Zachary. Jest też komiks Chwila dla Bazyla.

Przewodnikiem i reporterem jest Świerszczyk Bajetan. On i jego zwierzątkowi przyjaciele w zabawny sposób komentują to, co się dzieje na zdjęciach. A zdjęcia są naprawdę wyjątkowe. I mimo tego, że w internecie jest mnóstwo treści i filmów o przyrodzie, to Maja Zawistowska, redaktorka naczelna tego czasopisma, sprawdza wszystkie informacje u niezwykłych osób, które współpracują z redakcją.

Mamy rubrykę Marcina Kostrzyńskiego, który w internecie znany jest jako Marcin z lasu. Pan Marcin pisze dla nas opowieści o jego wycieczkach po lesie, jego spotkaniach ze zwierzętami, z naturą, z polską fauną leśną.

Oprócz tych tekstów pan Marcin udostępnia specjalnie dla nas filmy, które nakręcił, np. o wilczkach, które próbowały zjeść kamerę. Pan Marcin opowiada też w niesamowity sposób, kiedy się go słucha, ma się ochotę natychmiast założyć kurtkę, pobiec do lasu i obserwować, co się tam dzieje.

Świerszczyk Labirynty

Kolejny nasz pomysł to Labirynty. Wymyśliła to Karolina Haka-Makowiecka, jedna z naszych autorek. Ilustruje te labirynty Agnieszka Antoniewicz, która w Świerszczyku odpowiada za ilustracje do rubryki Ćwiczenia z myślenia. Labirynty zawierają też ciekawostki przyrodnicze, bohaterem każdego jest jakieś zwierzę. To jest też fajny sposób na przekazanie dzieciom wiedzy w zabawowy sposób.

Każdy z naszych magazynów: Świerszczyk, Krzyżowki, Reporter, Labirynty, Znajdź różnice jest tematyczny, ma motyw przewodni.

Na przykład pierwszy numer Reportera dotyczył psów i psowatych, teraz będą niedźwiedzie, potem będą zwierzęta morskie. Tak samo jest ze Znajdź różnice i Labiryntami, które będą miały wydanie o zwierzętach z polskich lasów.

Te labirynty mają różny poziom trudności, tak są konstruowane, żeby część z nich była banalna i prosta do przejścia, a inne wymagają myślenia, trzeba znaleźć klucze, które są po drodze ukryte, są strzałki, które wskazują drogi do przejścia i takie, których nie da się przejść. To zróżnicowanie poziomów też jest ważne.

Świerszczyk „Znajdź różnice”

To była moja najukochańsza aktywność w dzieciństwie – uwielbiałam porównywać rysunki i znajdować różnice. W magazynie mamy zabawy typu Znajdź różnice i Wytęż wzrok, czyli takie aktywności, które wymagają znalezienia przedmiotów czy szczegółów, które powtarzają się na obu rysunkach.

W różny sposób angażujemy dziecięce umysły. Naszą świerszczykową rodziną staramy się zagospodarować wszystkie dziedziny rozwoju dziecięcego, które da się zagospodarować, po to, by dzieci znalazły u nas wartościową edukację. To wiedzą rodzice, a dzieci wiedzą, że mają znakomitą zabawę.

Dzieci mają znakomitą zabawę, przy okazji dostają także edukację. Opowiedziała pani wspaniałe rzeczy o Świerszczyku, których nie wiedziałam i przyznaję – jestem wdzięczna, że mogłyśmy się spotkać, wejść na zaplecze i przekonać się, kto za tym stoi, jakie myśli i pasja za tym stoją. Widać, że pani kocha swoją pracę.

Tak, mam najcudowniejszą pracę na świecie i trudno jej nie kochać. To jest wspaniałe zajęcie. Ludzie, którzy pracują na rzecz dzieci: piszą i tworzą coś dla najmłodszych, to jest specyficzny gatunek ludzi, zachowują to swoje wewnętrzne dziecko, są trochę inni od reszty świata i dlatego to też jest bardzo miła praca – obcowanie z tak różnorodnymi ludźmi.

Kiedy opowiadała pani o tej różnorodności, ilustratorach, autorach, czy o Świerszczyku Reporterze, gdzie jest zespół ekspertów wkręconych w swoją robotę, i o tym, że wszystkie informacje są przez nich sprawdzane i weryfikowane, to pomyślałam sobie, że to musi być naprawdę fajnie móc pracować w takim Świerszczyku. Zazdroszczę.

Wróćmy do Reportera, bo chcę, żeby to jeszcze raz wybrzmiało: tam wszystkie informacje są sprawdzane przez ekspertów i nad tym czuwa redaktorka naczelna. To prawda, że w internecie są tysiące wiadomości i filmików, ale one nie zawsze są sprawdzone i wiarygodne. A dzieci, dla których przeznaczony jest Świerszczyk, niekoniecznie chcemy zaganiać do internetu, żeby sobie tam szukały wiedzy.

Te dzieci nie potrafią jeszcze sprawdzać źródeł i jeśli coś jest pokazane w internecie, one to przyjmują bezkrytycznie, zwłaszcza na temat właśnie przyrody. Dlatego jako rodzic mogę być spokojna, że dostaję od Świerszczyka informacje sprawdzone, prawdziwe i przydatne do dalszej edukacji przez zabawę. To jest ważne, żeby to, co dostają dzieci, było sprawdzone. Za to podwójnie dziękuję.

I na koniec: proszę opisać jednym zdaniem Świerszczyk i zachęcić tym do czytania tych, których jeszcze ta rozmowa nie przekonała.

Świerszczyk to czasopismo do czytania i do kochania. Jak mawia Świerszczyk Bajetan: czytanie dobrze działa na rozum i chroni od kataru, czyli Świerszczyk pełni też wiele dodatkowych funkcji. My kochamy wszystkie litery, bez względu na to, czy są z kreseczką, czy z ogonkiem, chude czy grube. Kochamy opowieści i staramy się robić wszystko, żeby przekonać cały świat do tego, jak przyjemnie jest móc się zanurzyć w świecie ciekawej opowieści, bo tak jest od zarania dziejów, od kiedy ludzie malowali ściany jaskiń, chcąc w ten sposób przekazać swoją historię. Szukamy coraz to nowych sposobów na to, żeby tę historię dzieciom opowiadać.

Pani Małgorzato, bardzo dziękuję za tysiące ciekawych informacji na temat Świerszczyka. To było super spotkanie. Dziękuję bardzo.

Dziękuję za zaproszenie. Mam nadzieję, że mogłam Państwa zainteresować tym wszystkim. Bardzo dziękuję.

Swoją opinię o książce mogłam wyrazić dzięki współpracy z wydawnictwem i przemyślanej decyzji, że chcę się nią z Wami podzielić.

Dołącz do grupy Aktywne Czytanie – książki dla dzieci i młodzieży na FB