Książki Montessori friendly dla dzieci. Co to znaczy i dlaczego budzą tyle kontrowersji? Od czasu do czasu na blogu Aktywne Czytanie pojawi się artykuł gościnny. 

Autorka tego tekstu, Elżbieta Rzeszutko, na co dzień pisze o edukacji językowej dzieci, dwujęzyczności zamierzonej oraz o szeroko pojętej wczesnej edukacji dziecięcej na blogu Mam to na końcu języka >>

Powiem na wstępie, że nie będzie to artykuł o wyższości jednej metody nad inną. Zależy mi na tym, żeby pokazać jaka logika stoi za kluczem selekcji książek dla dzieci w duchu Montessori i z czego ona wynika.

Zdaję sobie sprawę, że metoda Montessori, dzięki rosnącej popularności, obrosła wieloma mitami i potrafi budzić kontrowersje w internetowych dyskusjach. Dlatego na spokojnie zastanówmy się, o co chodzi z książkami Montessori friendly.

Czym one tak naprawdę są? Dlaczego mają być takie, a nie inne? Jakie są?

1. Realistyczne treści Montessori friendly

Z pewnością muszę wyjaśnić, czym jest książka realistyczna, ponieważ i tu niejeden mit zdążył się rozpanoszyć. Realizm odnosi się do prawdopobieństwa fabuły, prawdziwych bohaterów oraz obrazu świata zgodnego z faktami naukowymi. Jednorożce lecące na zlot czarownic odpadają. Gadające jeże również. Latanie z nadświetlną prędkością również jest na indeksowanym.

W pierwszych latach życia dziecka preferowane są książki ukazujące mu świat takim, jaki jest. Maluch na tym etapie nie zrozumie abstrakcji, uproszczeń czy karykaturalnych zniekształceń.

Maliny z oczami raczej nie

Może najłatwiej będzie mi to wytłumaczyć pewnym humorystycznym przykładem. Kiedy moja córka miała cztery miesiące, zaczęłam kompletować jej książki. Nie słyszałam wtedy o facebookowych grupach książkowych, a o metodzie Montessori miałam mgliste pojęcie.

Kupiłam jej książkę z warzywami i owocami — każdy miał gigantyczne oczy, nogi, ręce i szczerzył do mnie zęby zza malutkiego ciałka w bliżej nieokreślonym kolorze. Wszystkie jak spod jednej sztancy. Po czym palnęłam się w czoło, uświadamiając sobie, że dziecko, które w życiu nie widziało na oczy maliny, z pewnością nie powiąże obrazku z tej książki z prawdziwym owocem. To był dla mnie punkt zwrotny, po którym zaczęłam starannie dobierać lektury.

Książki realistyczne mogą zarówno być książkami faktu, jak i fabularnymi, byle fabuła nosiła znamiona prawdopodobieństwa. To założenie wyklucza książki antropomorfizujące bohaterów, czyli takie, w których bohater zwierzęcy ma ludzkie cechy, na przykład mówi, czy nosi ubrania.

2. Estetyczne książki Montessori friendly

W metodzie Montessori duży nacisk kładziony jest na kształtowanie wrażliwości na piękno, dlatego dzieci od narodzin są otaczane sztuką, a ich otoczenie jest uporządkowane i estetyczne.

3. Dostosowane do możliwości i zainteresowań dziecka

Jednym z filarów metody Montessori jest uważna obserwacja dziecka, tego, czym się interesuje i wspieranie go w podążaniu za pasją. Dobrze dobrana lektura, to taka, która odpowiada na potrzeby naszego dziecka, a niekoniecznie na modę.

Tu również zahaczamy o stopniowanie trudności, które wyraźnie jest widoczne w pomocach Montessori. W przypadku lektur stopniowanie trudności może być zrealizowane następująco:

• Niemowlę będzie przewracało strony w tekturowej książeczce z jednym obrazkiem na stronę, przedstawionym na jednobarwnym tle.
• Troszkę starsze dziecko będzie czytało książki, gdzie jednemu obrazowi towarzyszy jedno zdanie opisu.
• Kolejnym etapem będzie oderwanie się od zależności „wszystko, co w tekście to na obrazie” i stopniowe przyrastanie objętości tekstu w stosunku do ilości ilustracji.

Fikcyjne książki w duchu Montessori

No właśnie, jak to jest z tą fikcją? Czy zawsze jest na indeksowanym? Założenie jest takie, że dzieci muszą dojrzeć do książek nierealistycznych — zazwyczaj następuje to gdzieś pomiędzy piątym a siódmym rokiem życia.

W momencie, kiedy dostrzegamy, że dziecko jest w stanie odróżnić świat wyimaginowany od realistycznego, można zacząć wprowadzać książki fantastyczne. Nadal jednak powinniśmy trzymać się klucza wyborów związanego z bogactwem przekazu — językowym oraz estetycznym.

Jako mama dwójki dwujęzycznych dzieci dostrzegam jeszcze jedną korzyść z dobierania książek zgodnie z montessoriańskim kluczem. Mam na myśli dbanie o zrównoważony rozwój językowy moich dzieci. Z racji tego, że wychowuję w dwujęzyczności zamierzonej (gdzie sama nie jestem rodzimym użytkownikiem angielskiego), to staram się skupiać na książkach na konkretne tematy.

Zestawienia tematyczne

Przykładowo, kolekcjonując literaturę tematycznie: coś o kosmosie, coś o dinozaurach, coś o ciele człowieka itp., zyskuję szansę na przekazanie dziecku słownictwa z danego obszaru. Niejednokrotnie dla mnie samej są to nowe określenia. Myślę, że rodzice wychowujący jednojęzyczne zgodzą się ze mną (pomijając aspekt językowy), że różnorodne lektury przynajmniej poszerzają horyzonty dziecka.

Nie chcę nikomu narzucać lektur, ale chciałabym, by jak najwięcej osób pochyliło się nad swoimi wyborami książek dla dzieci. Opracowując sobie kryteria, poddając swoje „chciejstwa” refleksji, zyskujemy drogowskaz, który pomoże nam odnaleźć się w gąszczu nowości. Niezależnie od tego, czy czytamy z dzieckiem książki Montessori friendly, czy inne, warto być rozważnym w naszych wyborach.

Bibliografia

Lillard, Angeline S., and Jessica Taggart. „Pretend play and fantasy: What if Montessori was right?.” Child Development Perspectives 13.2 (2019): 85-90.

Lillard, Paula Polk. Montessori: A modern approach. Random House LLC, 1972: pp. 45-46.

Montessori, Maria. „The child, society and the world: Unpublished speeches and writings.” (1989): p. 45

Książki dla dzieci w duchu Montessori

Kliknij zdjęcie. Przejdź do zestawienia.